İbn Haldun’un İktisadi Hukuk Felsefesi Anlayışı: Medeni Yaşam için Canlı bir Mekanizma

Abstract

İbn Haldun mütebahhir İslam bilginlerinden biridir. Her ne kadar hakkındaki biyografik kaynakların ileri sürdüğü üzere sosyoloji, hukuk, tarih yazımı ve politik ekonomi gibi çok geniş alanlardaki çalışmalara iştirak etmiş olsa da kendisi daha çok tarih yazımı ile ilgili katkılarıyla tanınmaktadır. Dolayısıyla onun, modern öncesi olmasına karşın post modern ekonomik problemlere dahi yeteri kadar cevap verebilecek ehliyete sahip olan dinamik ekonomik anlayışı neredeyse birçokları için bir terra incognita olarak kalmış vaziyettedir. Bu makale, doktrinel metot ve karşılaştırmalı hukuki yaklaşımı benimseyerek, hususi olarak kesb, maaş ve (daha sonra KAMAJ olarak bahsedilecek) cibayet (vergi) düşüncelerinin esas niteliklerini ele alıp İbn Haldun’un iktisadi görüşlerini keşfetmeye çalışmakta ve karşılıklı olarak münhasır bir çerçeve içerisinde geliştirilip işlendiği takdirde bu üç aracın belirli bir milleti nasıl canlandırıp ilerleteceğini ve yokluğunun da, özellikle cibayet politikasının düzmece şekilde tesis edildiği bir durumda, üretim endüstrisinin nasıl aşınabileceğini ve buna mukabil nasıl bir milleti medeniyet atlasında kaybolmaya ve çöküşün yıkıcı eşiğine sürükleyebileceğini incelemektedir. Böylesi bir sunumla bu çalışma, İbn Haldun’un iktisadi kavramlarının -bazı akademisyenlerin gördüğü üzere ekonomi biliminin teorileşmesinin bir öncüsü değil- batı iktisadi düşüncesine yönelik daha iyi bir alternatif olabileceğini ortaya koymaktadır.